Darüşşafaka Lisesi, İstanbul’da öksüz ve yetim çocukların eğitimini sağlamak maksadıyla açılan ilk parasız yatılı okul.
1865 senesinde Müslüman fakir çocukların öğrenim imkanına kavuşmaları için “Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye” adında bir cemiyet kuruldu. Cemiyeti kuranların başında, Maliye Nazırı Yusuf Ziya Paşa, Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Vidinli Mareşal Tevfik Paşa geliyordu. Cemiyet, önce Bayezid’de Simkeşhane Çarşısının yanında Valide Emetullah Hanımefendinin mektebini tamir ederek işe başladı. Okuma-yazma ile başlayan öğretim, Kur’an-ı kerim, ilmihal bilgileri, matematik, geometri ve coğrafya dersleri ile devam ediyordu.
Öğrencilerin sayısının hızla artması ve bu mektebin kafi gelmemesi üzerine, devrin padişahı Abdülaziz Hanın maddi ve manevi desteği, hayır sever Müslümanların da yardımlarıyla “Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiyye”, 1869 senesinde Darüşşafaka Lisesinin inşasına İstanbul-Fatih semtinde başlandı. İnşaat dört sene sürdü. 12 Haziran 1873 günü derslere törenle başlandı. Okula ilk defa elli dört öğrenci alındı. 1923 senesinde lise eğitimine geçildi. 1927 senesine kadar lise öğretimi devam etti. Bu günkü tüzük 1953 yılında kabul edilmiştir.
İki ayrı bina halinde yapılan Darüşşafaka Lisesinde önce kız ve erkek öğrenciler ayrı binalarda okurdu. Sonra kızlar alınmayıp sadece erkek öğrenciler okumaya başladı. 800 öğrenci kapasiteli olarak yapılan Darüşşafaka Lisesinde Türkiye’nin her yerinden babası ölmüş çocuklar imtihanla alınmaktadır. 1955 senesinde bazı dersler İngilizce okutulmaya başlandı. Önce hazırlık sınıfında İngilizce öğretilip, bu sınıfı başaranlar orta ve lise kısmını aynı okulda bitirmektedir. 1971 yılından itibaren öğrencilerin karışık okuduğu lise bir dernek tarafından idare edilmektedir. Öğrencilerin bütün ihtiyaçları yemek, giyim, ders araçları dernek tarafından karşılanmakta ve öğrenciler yatılı okumaktadır.
İsmail Safa, Ahmet Rasim, Riyaziyeci Salih Zeki, Hüseyin Remzi Bey, Aziz Nesin, İhsan Devrim, Tolga Aşkıner gibi birçok ünlü buradan mezun olmuşlardır.
İlk kurulduğu zamanlar dersleri cemiyet üyeleri vermekteydi. Daha sonraları tayin edilen öğretmenler vermeye başladı.
Darüşşafaka Lisesi bugün Sarıyer Maslak İstinye Mevkiindedir. Her yıl babası ölmüş maddi durumu yeterli olmayan 3.sınıf ilköğretim öğrencilerini sınavla almaktadır.
Darüşşafaka Lisesine girebilmek için:
1. Babasının ölmüş olması,
2. Ailesinin mali durumunun öğrencinin öğrenimini sürdürmesine yeterli olmaması,
3. İlköğretim okulu üçüncü sınıfı en az iyi derece ile geçmiş olması ve herhangi bir nedenle sınıf tekrarı etmemiş olması,
4. Sağlık ve diğer yönlerden, yatılı okula kabulüne sakınca bulunmaması,
5. Yukarıdaki koşulların tümüne uyan öğrencilerin aday kaydı için başvurması gerekiyor.